María Oyarzabal Lecuona

  • Egoera zibila: ezkonduta
  • Sexua: emakumea
  • Jaioterria: Errenteria (Gipuzkoa)
  • Bizitokia: Lezo (Gipuzkoa)
  • Jaioteguna: ez dago erabilgarri
  • Heriotza-data: 1936-07-27
  • Lanbidea: Etxeko lanak
  • Rola: ez dago erabilgarri
  • Antolaketa politikoa: ez dago erabilgarri

Oharrak:48 urte 1936an / Etxetxo baserriko bizilaguna

Familia-harremanak:Gurasoak: José Agustín eta Josefa / Senarra: Francisco Usabiaga / 4 seme: Domingo, José, Crisóstomo Enrique eta Sebastián Usabiaga Oyarzabal

Biografia:

Errenterian jaioa eta Lezoko bizilaguna, Jose Agustin (Prexku) senarrarekin eta lau semeekin (Txomin, Joxe, Enrike eta Xebastian) bizi zen Etxetxo baserrian. 1936an bere seme nagusi Txominek urtebete zeraman derrigorrezko soldadutza bi urtez egitetik itzuli zela. Hau itzultzean, bere bigarren semeak, Joxek, alde egin behar izan zuen eta gerrak erdian harrapatu zuen. Baserrian eguneroko bizimoduarekin jarraitzen zuten.

1936ko uztailaren 27an, Maria hondoko tiro-hotsarekin esnatu zen. Gero eta hurbilago entzuten zituelako beldurtuta, senarra esnatu zuen, eta bien artean, semeak. Handik irten eta Miura baserrirantz ihes egin behar zutela erabaki zuten. Han bizi zen Arroxali, Txominen neska-laguna, familiarekin batera.

Prexkuk agur esan zien Mariari eta bere hiru semeei, eta aurreratzeko agindu zien, berak behiak jaso eta ukuiluan babestuta uzten zituen bitartean, gero korrika alde egin eta familiarekin elkartzeko. Baina, zoritxarrez, Nafarroan sortu berri zen Cristo Rey komandoak, portura iritsi ahal izateko Lezora zihoanak, Miura baserrira iritsi aurretik harrapatu zituen. Prexku, bihotzean ziztada bat sentitu ondoren, bide bazterrean erori zen, eta Mariaren oihuak entzun ondoren, konortea galdu zuen. Bitartean, zegoen lekutik 400 metrora, Maria eta bere hiru semeak tiroz, baionetaz eta matxetaz sarraskitzen zituzten.

Soldaduek Lezorako bideari jarraitu zioten, beldurra eta heriotza sortuz. Felixek, kale-garbitzaileak, aurkitu eta ezagutu zituen familiako lau kideen gorpuak. Ahal bezain duintasunez hartu zituen gurdian, herrira jaisteko. Bidean Arroxali eta bere anaiarekin gurutzatu zen, okerrena susmatzen baitzuten. Arroxaliren oihuek Prexku, bere onera etorri berria, gertatu berri zenaz ohartzera bultzatu zuten.

Handik urte betera, Joxe gerratik bueltan zetorren, eta baserrira iristean, isiltasuna eta iluntasuna besterik ez zuen aurkitu. Aita bakarrik zegoen sutondoan. Hurrengo hogeita bost urteetan, hil zen arte, ez zen gai izan goiz hartan gertatutakoaren xehetasunak kontatzeko.

Miren Usabiaga Artolaren argitalpenaren laburpena

Urraketak

Gizateriaren aurkako krimena, erailketarena > Epaiketaz kanpoko exekuzioak

  • Egilea: Errekete Miliziak
  • Tokia: Lezo
  • Data: 1936-07-27
  • Non lurperatua: Lezo

Frogaren elementuak

  • Lezoko Memoria Historikoaren Mapa. Iturria: Etxetxo-Lezoko Memoria Historikoaren Taldea. (Ref. Etxetxo eta Lezoko Udala). - (Besteak).
  • Zigortuak. Ilunpetik argitara. Frankismoarenn biktimak Lezon 1936-1945. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 978-84-935801-2-4). - (Bibliografia).
  • 1936 Guerra Civil en Euskal Herria. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 978-84-95261-48-9). - (Bibliografia).
  • Los crímenes de Franco en Euskal Herria 1936-1940. Iturria: Bibliografia. - (Bibliografia).
  • Errenteria 1936-1945. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 978-84-921394-7-7). - (Bibliografia).
  • Gogoraren zerrendak. Iturria: Gogora datu basea. - (Datu Basea).
  • Erregistroa. Iturria: Lezoko Erregistro Zibila. (Ref. Lezo nº 21/1936). - (Heriotza-agiria).
  • Ilunpetik argitara. Iturria: Etxetxo-Lezoko Memoria Historikoaren Taldea. - (Prentsa).
  • Erregistroa. Iturria: Donostiako Elizbarrutiko Artxibo Historikoa. (Ref. San Juan Bautista (Lezo), T. 5 F. 49.). - (Sakramentu erregistroa).

Oharrak:
Bere hiru semeekin batera eraila baserriaren inguruan, Miura baserrira ihes egiten ari zirenean / Matxeteak sortutako gerra zaurien ondorioz hil zen

Frogaren elementuak

  • Lezoko Memoria Historikoaren Mapa. Iturria: Etxetxo-Lezoko Memoria Historikoaren Taldea. (Ref. Etxetxo eta Lezoko Udala). - (Besteak).
  • Zigortuak. Ilunpetik argitara. Frankismoarenn biktimak Lezon 1936-1945. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 978-84-935801-2-4). - (Bibliografia).
  • 1936 Guerra Civil en Euskal Herria. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 978-84-95261-48-9). - (Bibliografia).
  • Los crímenes de Franco en Euskal Herria 1936-1940. Iturria: Bibliografia. - (Bibliografia).
  • Errenteria 1936-1945. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 978-84-921394-7-7). - (Bibliografia).
  • Gogoraren zerrendak. Iturria: Gogora datu basea. - (Datu Basea).
  • Erregistroa. Iturria: Lezoko Erregistro Zibila. (Ref. Lezo nº 21/1936). - (Heriotza-agiria).
  • Ilunpetik argitara. Iturria: Etxetxo-Lezoko Memoria Historikoaren Taldea. - (Prentsa).
  • Erregistroa. Iturria: Donostiako Elizbarrutiko Artxibo Historikoa. (Ref. San Juan Bautista (Lezo), T. 5 F. 49.). - (Sakramentu erregistroa).

Testigantzarik edo dokumenturik gehitu dezakezu?

Webgune honen edukiak zuzendu edo gehitu nahi badituzu gurekin harremanetan jar zaitezke. Proiektu hau zure laguntza gabe ezinezkoa izango litzateke.

Harremana